Nofemba karoo la

luntang buuñaaringo
Luntang buuñaaringolu ka bo kari saba tambilaa, ì fele:

Ka doolu karang, taa leera foloo to.
Veteran1.jpgUsuman Bari

Nofemba karoo la Luntang Buuñaaringo mu soojari keebaa le ti, meng bota Kulooro saatewo kono, Kambiya jang. Usuman Bari, ate be moolu le kono, mennu taata Booma keloo to 1943 sango la. Wo keta duniyaa bee keloo waatoo le la, Tubaaboolu ka a fo meng ye Second World War. Kambiya dingolu mennu taata jee, ì jamaa te kering bii. Osuman Bari ye sanji tang seyi ning naani le soto. N`na kibaaritaalaalu taata a kumpaboo, ì ning a kacaata a taañaa la jee, keloo keta jee ñaameng, a keta daliiloo meng kang, aning a naata ñaameng keloo banding koolaa. Ì la kacaa keta teng ne:

- Alifaa Usuman Bari, ali la taa keta ñaadii le wo Booma keloo to?

Wo keloo keta kuu koleng baa le ti. N`na taa, a koleyaata baake le, kaatu n`na siloo mang tiling, adung n`taata ning baala siloo le la. Biring m`bota Kambiya jang, n`taata Seraliyong bankoo le foloo kang. N`tarata wo to le fo kari kiling ñong. Wo koolaa m`muruta nang fo Kambiya jang, kaatu Tubaaboo doo le be nung n`kono, meng faamaa faata Ankaliteeri bankoo kang, nga wo le seyindi nang.

Biring ngà wo seyindi nang, ngà suuta kiling dorong ne ke jang, wo saamoo dorong, n`taata. N`na kulungolu mu nung kulung tang ning kononto le ti. Kulung saba le ka n`kanta nung, puru jawoolu kana m`boyinkang. Kulungo meng ka tara jiyo kono duuma, Tubaaboolu ka a fo a ye ko Submarine, wolu saba le mu. Wo kulung tang ning konontoo, ì bee be faaring Tubaaboolu le la. Ntolu la kulungo be ì teema le, biring m`be taa. Adung ntolu moo wuli saba keme woorowula tang wooro wula aning saba le taata, bari kiling faata n`kono le siloo kang, ì ye a furewo fayi baa kono.  

- Alitolu Kambiya dingolu dorong ne be wo baala siloo kang bang, warang fo Moofing doolu fanaa be jee le?

- Ntolu Moofingolu mennu be wo siloo kang, m`mu banku saba le ti. Wolu le mu Kambiya, Seraliyong aning Gold Coast. N`na wo taa siloo kang, tili saba koolaa, jawoolu ye n`na kulungo boyinkang, bari tana mang ntolu soto. Ì ye m`boyinkang ning kulungo le la, ì ka a fo meng ye Submarine. Wolu ka tara jiyo le kono duuma. N`tambita fankaasi baa la, ì ka a fo meng ye Red Sea. Ngà tili saba le ke boroo la Black Sea kono, wo fanaa mu fankaasoo doo le ti. Kabiring m`futata jee, wo kulung doolu mennu be n`dandang kang, wolu danta jee le to. M`mang wolu je kotenke, ntolu tententa.  

- Ka taa ñing Booma keloo to, fo a keta forosee le ti bang, ko moo doolu ka a fo ñaameng?

Hanii, moo mang nte forosee ka dung wo soojariyaa to, a keta m fango la lafoo le ti. 1940 sango le la, ì ye nte muta Saaroo saloo le to Bunjunu siloo kang, wo ye a tara, nte be sanji tang ning wooro le. Bitung sanji 1943 sango le la, n taata Booma keloo le la, nga sanji fula le ke jee.

- Ntolu la kalamutaroo to, moo si a fo noo ko, duniyaa bee le daa bulata ñing keloo to. Biring Tubaabuduu bankoolu bang, Amerika bankoolu, Eesiya bankoolu, komeng Japaan aning Moofinduu jang. Ning a be wo le ñaama, saaying alitolu ye keloo tara ñaadii le?

A keloo mang sooneeyaa hani domanding, kaatu ntolu kelekafu luulu le bota Kambiya jang, bari jamaa le faata a keloo to. Waatoo doolu la keloo kono, ì ka musoo je, a be tambi kang ali la, wo ye a tara grenade be a kungo to, ì mang a long. Ning a tambita ali la dorong, a si piinoo wutu ñing bomoo bala ka ali faa. Ì ka ì maabo ì kuntiñoolu le kono, kaatu ì kuntiñoolu ka tara siyaaring ne.

Ntolu la kele buloolu be konkoolu le to taaring. Wo konkoolu warata baake le, adung ì jamfata fanaa. Waatoo doolu, n`ka konkoo seloo dati kabiring soomandaa talang woorowula, fo wulaaroo talang woorowula. Konkoo doo kang, ngà kele koleng baa le ke jee. Kabiring m`be jii kang nang wo to, mindoo ye nte batandi baake le. Bitung n`naata wulumbango doo je, jiyo be daameng. Ngà m`ming jee le to. Wo dulaa to, kele jawoo keta jee. N kafuñoo doo meng bota Ñoomi tundoo kang, a too mu Lamin Sowu le ti, a ye kidoo fayi wo dulaa to biring wulaaroo la fo siilinkaa. Wo lungo le, a keta saajiinoo (sergeant) ti.

Lung doo sotota, ntolu mennu bota Kambiya jang, Saraliyong aning Amerika, ngà delengo (ambush) laa Japaniisoolu ye. Wo lungo la, Japaniisi jamaa le faata jee.

Japaniisoolu fanaa ka delengolu laa le. Konko baa doo be jee, Japaniisoolu ye dinka baa sing wo le kono, bitung ì ye delengo laa. Kiling seleta santo ka juubeeroo ke. Tubaaboolu naata, ì dunta wo konkoo kono fo a be naa faa la. Bitung Japaniisoolu naata ì boyinkang. Wo lungo la ì ye Tubaaboolu mennu faa wo konkoo to, a siyaata baake. Wo ye ntolu tara kara doo le la, wo le keta ntolu kanañaa ti ka bo wo dulaa to. Wo lungo la furewolu tambita siyaa la le, i ka taama furewolu kang ne ka taa!

- Keloo la luwaa aning hadamadingyaa luwaa ye ñing bambandi le ko, ning moo doo warang i jawoo ye a fang seyi i ma, Tubaaboolu ka a fo meng ye surrender, i mang ñang na a faa la. Alitolu ka mung ne ke wolu la, mennu ye ì fang seyi ali ma?

M`mang wo doolu long de, Faransoolu ning doo kotengolu, bari Ankaliteeri Tubaaboolu, ning i ye i fang seyi wolu ma, ì ka i faa le, adung ì ye meng-wo-meng muta keloo kono, ì ka wo faa le.

N`na keloo waatoo la, ning i ye feng bung, meng mang ke hadamadingo ti, warang i ye musoo je, i ye a kanu, ì ka i kiitindi soojarikiitiyo le la, ì ka a fo meng Court Martial.

- Ali la wo keloo koolaa, ali ye mung ne soto jee, warang fo ì ye feng dii ali la le bang ka ali joo?

Keloo koolaa, fo seewoo de! Kaatu tooñaa, ning i tarata keloo kono, adung Alla naata i deemaa fo i bota wo keloo kono, i mang faa jee, i ñanta a tentu la le. Bari ntolu ye, wo seewoo mang naa timma, kaatu n`tarata nung ñaameng janning m`be taa la keloo to, aning n`naaring koolaa keloo to, a bee kiling. M`mang nafaa-wo-naafaa le soto jee, hani feng, m`mang a soto n`naaring koolaa.

- Fo alitolu ye wo keloo daliiloo long ne bang, warang daliiloo meng ye alitolu sii wo keloo kono?

Hanii, ntolu mang daliila-wo-daliila long, meng ye a tinna n`taata wo keloo to, adung m`mang a keloo daliiloo fanaa long. Ntolu ye Tubaaboolu je le dorong, ì naata n`kamma ka n`samba keloo la. Bari keloo daliiloo, ntolu mang feng ne long jee.

- Wo Booma keloo kono, i ye mung makaama le soto?

Booma keloo kono, nte mu nung corpral le ti. Adung nga medaloo soto a keloo to le, n ning meng naata, a fele jang.

- Ite ye a miira, moolu si wo maasiiba fasongolu bayi noo ì la saatewolu ning bankoolu kang ñaadii le, kaatu i fanaa mu alifaa baa le ti bankoo kang.

Kambengo kummaayaata le, ka balafaa ñoo ye, ka kuutu ñoo ye, aning ka ì la bankoo tanka. Bari kuma mesengo fo, tooñeeroo, kuu baa kewo, ì ning ì ñongolu, wolu le ka keloo wulindi. Moolu ñanta fata la wolu la le.

- Diinoolu la karoo la keloo tumoo la, ite ye mung ne miira, kaatu moo siifaa jamaa, mennu la diinoolu mang ke kiling ti, i ning wolu le benta wo keloo to?
N na miiroo to, Alla ye kuwolu dedaa fula-fula le ti ñing duniyaa kono jang. Wolu le mu Arijana ning Jahannaba, musoo ning kee, Musilimoo ning kaafiroo. Ntolu le ka n`fang batandi kuu jamaa la dorong, bari Alla mang moo-wo-moo batandi.

- A baraka, jaarama!

Jaarama!